Болаша информатика мамандарыны электронды білім беру ресурстарын олданудаы ксіби зіреттілік

^азiргi уакытта бiлiм берудi жацарту проблемалары коFамдык емiрдiц орталығында, қызу пікірталас тақырыбына айналды. Бәсекеге қабілетті болу, әлемдік білім кеңістігіне ену, білім беру барысында көш басындағы елдердің стандарттарына умтылу - бул казiргi тацдагы когамныц дамуныц басты мiндеттерiнiц бiрi. Сэйкесiнше, сапалы жэне тиiмдi электронды бiлiм беру ресурстарын (ЭББР) құру еліміздің білім беруді ақпараттандыру саласындағы негiзгi мшдеттердщ бiрi болып табылады.

Жаңартылған білім беру жүйесінде оқытуды ұйымдастыру мен жүргізуге жаңа тәсілдерді іздестіруге негіздейді. Ақпараттандыру оқу процесiн курастыруда, бiлiм беру процесi субъектiлерiнiц езара ic-^имылын өзгертуде, оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру және басқару кезінде электрондық білім беру ресурстарын тиімді пайдалану есебінен білім беру жүйесінің сапалы жаңа және жаңа деңгейге шығуын қамтамасыз етеді. Осыған байланысты мұғалімнің оқуда электрондық білім беру ресурстарын куру жэне колдану кабiлетi оныц акпараттык-коммуникациялык технологиялар саласындагы кузыреттiлiгiнiц мацызды курамдас белiгi болып табылады. Болашақ информатика мұғаліміне білім беру тапсырысына сәйкес электронды білім беру ресурстарын іздеуді және таңдауды үйрену, оларды сабақтың әртүрлі түрлеріне және сабақтың әртүрлі кезеңдеріне қосудың орындылығын анықтау, оларды қолдана отырып оқушылардың нәтижелерін баFалау мацызды.

Бүгінгі таңда заманауи электронды білім беру ресурстарының кантенті мен интерфейсі әрдайым жаңарып отыратын білім беру құралдарына койылатын талаптарFа сэйкес келе бермейдi. Н9тижесiнде болашак муFалiмдi білім беру ресурстарының дидактикалық мүмкіндіктерін пайдалануға ғана емес, сонымен қатар оларды құру мен белгілі бір оқу мақсаттарына бейімдеуге дайындау мәселесі өзекті болып отыр. Мұғалімдерді мақсатты акпараттык-технологиялык даярлау олардыц кэсiби-педагогикалык

құзыреттіліктің маңызды және қажетті компоненті ретінде электрондық білім беру ресурстарын құруға және пайдалануға дайындығын қамтамасыз етуі керек. Дегенмен, қазіргі уақытта ақпараттық технологиялар және электронды ресурстарды пайдалану саласындағы ақпараттық технологиялар мен басқа да мамандықтар мұғалімдерін даярлау жүйесінің жекелеген аспектілерін немесе компоненттерін әзірлеуге бағытталған педагогикалық зерттеулердің үлкен көлемі жүргізілуде. Алайда, білім беруді компьютерлендіру жағдайында білім беру практикасында электрондық білім беру ресурстарын пайдалану саласында болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудың негізгі компоненттерін қамтитын бірыңғай ұстанымнан жүйелі зерттеу іс жүзінде жоқ. Бұл жағдайда болашақ информатика мұғалімінің әдістемелік дайындық мазмұнын жетілдіру мәселесі өзекті бола түсуде. Бұдан басқа, электрондық білім беру ресурстарын енгізу тиімділігін төмендететін мәселелер шешілмеген күйінде қалып отыр, олардың ішінде, ең алдымен, электрондық білім беру ресурстарын пайдалану теориясы мен практикасының ауысуын атап өткен жөн. Елдегі білім берудегі ақпараттық технологиялар, компьютерлік жабдықтар мен бағдарламалық қамтамасыз етудің даму қарқынына қатынасы. Бұл факторлар болашақ информатика мұғалімін оқыту мазмұнын жетілдіру, педагогикалық институтта оларды әдістемелік даярлаудың қолданыстағы технологияларын қайта қарау қажеттілігін растайды. Сонымен қатар, педагогикалық жоғары білімнің мазмұны мен ұйымдастырылуының заманауи тәсілдері адамның педагогикалық қызметке дайындығының критерийлері туралы мәселені жаңаша қояды.

Жалпы, электрондық білім беру ресурстары түсінігі, электронды тасығыштарда немесе желілерде орнастырылатын бағдарламаны қамтамасыз ететін, техникалық және электрондық жарияланысдардың жиынтығы. Қарапайым тілмен айтқанда, электрондық білім беру ресурстары бұл оқу материалдарын электронды құрылғылар арқылы қолдану. Электрондық білім беру ресурстары, ең алдымен, мұғалімнің сабақтағы уақытын үнемдеу, оқушыларды оқытудың уәждемесін арттыру үшін қажет. Электрондық білім беру ресурсында аудио және бейне материалдар пайдаланылады, бірақ негізінен оқу материалын виртуалды түрде ұсынуға мүмкіндік беретін мультимедиялық технологиялар қолданылады. Электрондық білім беру ресурстарын пайдалану процесiнде студенттердщ танымдыц к-эрекетшщ белсенді түрлерін ұйымдастыруға, белсенді танымдық позицияны қалыптастыруға баса назар аударылады. Бұл процесте мұғалім студенттерге қажетті оқу құралдарын ұсынуға, қажетті көмек көрсетуге, оқушыны оқу материалын дурыс игеруге баFыттауFа дайын оцытушы-менеджер, тэл1мгер релш атцарады.

^азiргi уацытта кептеген ацпараттыц м9селелердi тиiмдi шешу Yшiн цолдануга болатын кептеген баFдарламалау тiлдерi бар. Алайда, кез-келген бағдарламалау тілінде бағдарламалық жасақтаманы сәтті әзірлеудің негізі алгоритмдеудің негізгі принциптерін білу, бағдарлама процесін және компьютерлік деректерді түсіну болып табылады. Студенттерді оқыту процесінде жоғарыда аталған ЭББР қолдану бағдарламалауға деген қызығушылықты арттыруға, шешілетін міндеттер шеңберін кеңейтуге және сол арқылы осы салада білім мен дағдыларды жоғары деңгейде цалыптастыруFа мYмкiндiк бередi.

Б1р к;ызыFы, оцу 1с-эрекетшщ тYрiне байланысты эртYрлi электронды бгмм беру ресурстарын жан-жацты пайдалану арцылы Yлкен дидактикалыц әсерге қол жеткізуге болады: дәрісте жаңа материалды зерттеу, презентацияны пайдалану, форумда танымал мәселелерді талқылау және т.б. алайда, электронды білім беру ресурстарының жаңа түрлерінің әртүрлілігі мен Yнемi пайда болуы, сондай-ац ЭББР дамытудыц баFдарламалык құралдары болашақ мұғалімдерді даярлауды қажет ететін оқу процесінің тез өзгеретін талаптарына әрдайым сәйкес келе бермейді. оқу сабақтарын жобалау Yшiн электрондыц оку-9дiстемелiк материалдарды жасауда цолданылады. Сэйкесшше, бYгiнде елiмiзде б1ршама ресурстар бар. Осылайша, Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігінің edu.gov.kz сайтында еліміздің білім беру ресурстары көрсетілген. Атап өтетін болсақ: Kundelik.kz, Daryn.online, OnlineMektep.org, Diadem E-Learning, Fluentme, «Bilge Mektebi», OPIQ.KZ. Сонымен қатар электронды білім беру саласына қатысы бар бағдарламар мен платформаларда бар. Мәселен: CORE, Learningapps.org, Liveworksheets, «Interactive worksheets», «Nearpod» платформасы және т.б.

Информатика мұғалімін қазіргі ақпараттық технологиялар қоғамындағы жұмысқа толық дайындау үшін университеттегі оқу процесі танымдық белсенділікті және шығармашылық қабілеттерін дамытуды, оқушылардың өзін-өзі дамытуға дайындығы мен ерік-жігерін арттыратын жаңа ақпараттық-коммуникативтік педагогикалық ортада жүруі қажет. Сондықтан болашақ информатика мұғалімін сауатты маман ретінде даярлау жүйесі одан әрі жетілдіруге дайын ашық жүйе ретінде жобалануы және жүзеге асырылуы керек. Мұндай жүйенің негізінде оның қарқынды дамып келе жатқан шындыққа, тұрақты және үздіксіз дамуға бағытталуы керек. Мұғалімнің теориялық және практикалық дайындық деңгейіне қарамастан, қазіргі мұғалім өзінің кәсіби және ақпараттық дағдыларын үнемі және үздіксіз жетілдіруге міндетті.

Информатика мұғалімін қазіргі ақпараттық ортада жұмыс істеуге дайындау мұғалімнің бүгінгі алдында тұрған мәселелерді шешуге ғана емес, сонымен бірге оған әлі таныс емес, бірақ болашақта пайда болуы мүмкін мәселелерді шешуге дайын болуға бағытталуы керек. Сондықтан университет оқытушысының студенттермен өзара әрекеттесуінің мақсаттары, міндеттері, құралдары, формалары, тетіктері мен әдістері қарастырылып отырған Кәсіби құзыреттілік тұжырымдамасы маңызды және құнды болатындай етіп анықталуы керек, егер бәрі бірдей болмаса, кем дегенде болашақ мамандардың көпшілігі үшін.

Болашақ мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру қазіргі уақытта кәсіби білім беру жүйесінің ең өзекті міндеттерінің бірі болып табылады, ол информатика мен заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оқыту процесінде алынған білім, дағдылар мен дағдылардың жиынтығы ретінде ғана емес, сонымен қатар қазіргі ақпараттық ағымда бағдарлай білу, қолайлы бағдарламалық және аппараттық құралдарды таңдау мүмкіндігі, педагогикалық қызметті жүзеге асыру, ақпараттық технологияларды пайдалану маңызды. Мектептің білім беру процесінде ақпараттық технологияларды қолданудың тиімділігі мұғалімнің оларды оқу процесінде қолдануға деген уәжімен, кең көзқарастың болуымен, жалпы білім беру және оқу мақсатындағы бағдарламалық жасақтаманы иеленуімен, пәнді оқытудың әдістемелік жүйесіндегі ақпараттық технологиялардыр орнын аныцтау мYмкiндiгiмен аныцталады.

Білім беруді жаңғыртудың маңызды стратегиялық бағыттарының бірі бiлiм беру процесiне ацпараттыц-коммуникациялыц технологияларды, электрондыц ресурстарды енпзу, даму жэне eзiн-eзi дамыту кажеттiлiктерiне жауап беретін білім берудің жаңа түрін қалыптастыру үшін жағдай жасау болып табылады. Жара буынныр электронды бы1м беру ресурстары - бул интерактивті мультимедиялық өнім, ол студенттерге пассивті көрермен немесе тыңдаушы емес, не болып жатқанын бақылауға мүмкіндік береді. Сыныпта ЭББР қолдану оқу процесін шығармашылық, қызықты етеді және студенттерді жаңа білім мен ашылуларға итермелейді. Объектілердің, процестердің, құбылыстардың мәтіндік сипаттамаларын зерттеу бір нәрсе, ал оларды интерактивт1 турде керу жэне зерттеу мулдем басца.

Электрондық білім беру ресурстары үйде әлдеқайда толық практикалыц сабацтар eткiзуге мYмкiндiк бередi-виртуалды муражаЙFа барудан бастап зертханалық экспериментке дейін және өз біліміңізді, дағдыларыңыз бен қабілеттеріңізді бірден бағалауға мүмкіндік береді. ЭББР пайдалану сыныптаFы студенттермен царым-цатынас жасау уацытын арттырады, яғни оқытудағы шығармашылық компонент, трансляциядан талцылауFа кешу артады.

ЭББР цолдану сабацтыр эртурл1 кезердерiнде мумкш. Бул:

• -    Бiлiмдi eзектеpдiру кезерiндегi ЭР;

• -    Электрондыц тесттер;

• -    ЭОР, оныц iшiнде ез эзiрлемелерi.

ЭББР жаца материалдарды жариялау кезещнде. 1с-эрекет студенттщ процеске жеке катысуына негiзделген, ейткеш ic-эрекеттщ курамдас бөліктері оларға жіберіледі және бақыланады. Оқу процесі оқушының танымдык ic-эрекетке катысуы жаFдайында жYредi, ол калаулы жэне тартымды болады және оған қатысу арқылы қанағат әкеледі. Оқытуды ынталандыру балаларды қиындықтардан алшақтататын, оларды бірегей құралдардың көмегімен бірегейлігімен қызықтыратын жаңалық элементін енгiзу аркылы жузеге асырылады. Жацалыктыц мундай элементтерц мысалы:

• -    Электрондык окулыктар;

• -    Мультимедиялык презентациялар;

• -    Оку бейнефильмдерь

Білім, білік және дағдыларды бекіту және жетілдіру кезеңіндегі ЭББР. Информатика курсының көптеген тақырыптарын шоғырландыру кезінде сіз ЭОР-ны да колдана аламыз. Электрондык таcымалдаFыштардаFы кептеген оқу курстарында бақылау және тест режимдері бар, оқу барысында статистиканы жүргізеді. Осы ретте информатика сабағының модельдік нускасын карастырайык.

ЭББР-ды тек жаца бiлiм беру мYмкiндiктерi рет1нде карастыруга болмайды. Олар жаңа дағдылар мен қабілеттерді жаттықтырады. Студенттердің сабаққа дайындалу және өз бетінше жұмыс істеу үшін басқа материалдарды пайдалану мүмкіндігі бар. ЭББР көмегімен оқу процесі оқушыны өзгертеді. Процесс нәтижелері оқушыны оқытуда (білім беру және жеке) көрінеді. Біріншіден, бұл жаңа білім алу процесі емес, жаңа дағдылар мен қабілеттерді қалыптастыру процесі. Дәл осы нәтижеге ЭББР көмегімен сабактарды баFыттау керек. Кэс1би кузыреттерд1 тек арнайы педагогикалык пәндердің оқытушылары ғана емес, сонымен қатар білім беру процесін біріктіретін жалпы білім беретін және жалпы кәсіптік педагогикалық пэндерд1ц окытушылары да калыптастырады. Интеграцияныц басты куралы-білім беру мазмұны. Белгілі бір нәтижелерге қол жеткізу үшін студент

өндіріске келгенде өзінің кәсіби ұтқырлығы мен икемділігін толық көрсете алатын, әлеуметтік және кәсіби мәселелерді шеше алатын, өндірістік міндеттерді талдап, басқа адамдармен қарым-қатынас жасай алатын жағдай жасауы керек.

Әдебиеттер тізімі

• 1.    И.С.Өтебаев, Г.Б.Боқаева, Г.Əбілқасымова. Құзыреттілік ұғымының педагогикадағы мағынасы// Құзыреттілік ұғымының педагогикадағы мағынасы (articlekz.com)- 2015ж.

• 2.    Алмешова, Ж. К. Болашақ мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін қалыптастырудың ғылыми - педагогикалық негіздері / Ж. К. Алмешова. — Мәтін: тікелей // Жас ғалым. — 2014. — № 4.1 (63.1). — Б.31-33.

• 3.    Винницкая М. А. Основные составляющие информационной компетентности будущих специалистов / М. А. Винницкая, С. К. Баймухамедова, М. Ж. Дюсемалиева и др.// Материалы международной научно-практической конференции. — Алматы, 2005. — 467 с.

• 4.    Агмалова, А. Ф. Формирование информационной компетентности будущих учителей информатики / А. Ф. Агмалова. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2013. — № 4 (51).

• 5.    Зияудинов М.Д., Абдуразаков М. М. информатика мектеп курсында БТ құралдарын кешенді қолдану. Жинаққа. «Дағыстандағы нарықтық экономика жағдайында ғылым мен жоғары білімнің даму мәселелері». - Махачкала, 2014. – Б.103-105.

• 6.    Агмалова, А. Ф. Формирование информационной компетентности будущих учителей информатики / А. Ф. Агмалова. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2013. — № 4 (51). — С. 504-505.

• 7.    Воинова И. В. Технология подготовки будущего учителя к профессиональной деятельности в условиях цифровой образовательной среды [Электронное издание] / И. В. Воинова, С. И. Проценко, Л. А.

• 8.    Бужинская, Н. В. Болашақ информатика мұғалімдерін бағдарламалауды оқыту процесінде электрондық білім беру ресурстарын қолдану / Н. В. Бужинская. - Мәтін: тікелей / / Педагогика: дәстүрлер мен инновациялар: II Халықаралық материалдар. ғылыми. конф. (Челябинск, қазан 2012). - Челябинск: екі Комсомол, 2012. — Б. 199-202.

• 9.    Доронина, Е. В. Использование электронных образовательных ресурсов на уроках информатики / Е. В. Доронина. — Текст : непосредственный // Инновационные педагогические технологии : материалы IV Междунар. науч. конф. (г. Казань, май 2016 г.). — Казань : Бук, 2016. — С. 47-51.

• 10.    Агмалова, А.Ф. Болашақ информатика мұғалімдерінің ақпараттық құзыреттілігін қалыптастыру / А. Ф. Агмалова. - Мәтін: тікелей / / Жас ғалым. — 2013. — № 4 (51). — Б.504-505.

Сафонова // Цифровая образовательная среда в педагогическом образовании : монография / Под общ.ред. Т. В. Кормилицыной, Е. А. Бакулиной ; Мордов. гос. пед. ин-т. – Саранск, 2019. – 145 с. – С. 129–145.