Меҳнат жараёнида хавфларни ўрганиш ва таҳлил қилиш методлари

Автор: Нарзиев Шовкиддин Муртозаевич, Ботиров Акбар Бахриддинович

Журнал: tecHика.

Рубрика: Безопасность деятельности человека

Статья в выпуске: 1-2 (5-6), 2021 года.

Бесплатный доступ

Shбу мақолада ишлаб чиқаришдаги меҳнат муҳофазасини ташкил қилишнинг ҳуқуқий асослари, меҳнат шароитларида вужудга келадиган хавфлилик даражаларини таҳлил қилишнинг ўзига хос усуллари ёритилган. Хавфни таҳлил қилишда қўлланиладиган самарали усулларни тақдиқ қилиш механизм бўйича тасиялар берилган.

Меҳнат муҳофазаси, қонун, давлат сиёсати, хавфлар таҳлили, техник қоидалар, хавф-хатар, хавфни баҳолаш, хавфли ишлаб чиқариш

Короткий адрес: https://sciup.org/14125838

IDR: 14125838   |   DOI: 10.24411/2181-0753/2021-100004

Текст научной статьи Меҳнат жараёнида хавфларни ўрганиш ва таҳлил қилиш методлари

Кириш. Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида” Қонунининг янги таҳрири Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан 2016 йилнинг 22 сентабрь куни қабул қилинди ҳамда расмий эълон қилинган кундан эътиборан уч ой ўтгач, яъни 2016 йил 23 декабрдан кучга кириши белгиланди[1]. Мазкур қонун Халқаро меҳнат ташкилотининг Ўзбекистон Республикаси томонидан ратификация қилинган конвенцияларини 2014-2016-йилларда амалга оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар доирасида ишлаб чиқилди. Соҳадаги илғор хорижий тажриба ва халқаро талаблардан келиб чиққан ҳолда қабул қилинган янги таҳрирдаги қонун аввалгисидан фарқ қилади[2].

Ҳозирги кунда кучга кирган амалдаги қонун 36 моддадан иборат бўлиб, унда иш берувчилар ва ходимларнинг ушбу соҳага доир талабларни бажариш бўйича масъулияти кучайтирилган. Меҳнат шароити ва меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича тегишли шароитлар яратилиши устидан назоратни таъминлашга доир вазифалар белгиланган[1].

Меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишларида ходимнинг ҳаёти ва соғлиги устуворлиги таъминланиши бош омил этиб белгиланган. Бу Цонуннинг халЦчиллигидан далолат бериб, инсон манфаатларини таъминлайди. МеХнатни муХофаза Цилиш соХасида давлат дастурлари ишлаб чиЦилади ва амалга оширилади. Давлат ва хужалик бошЦаруви органларининг, маХаллий давлат Хокимияти органларининг меХнатни муХофаза Цилиш сохасидаги фаолияти мувофиЦлаштириб борилади[1].

Тад қ и қ от медодлари. Xодимларни Химоя Цилувчи хавфсиз техника, технология ва воситаларнинг ишлаб чиЦилиши ва жорий этилиши рагбатлантирилади. Фан ва техника ютуЦларидан Хамда меХнатни муХофаза Цилиш буйича илFор миллий ва хорижий тажрибадан фойдаланилади. Ишлаб чиЦаришдаги бахтсиз Ходисалардан жабрланган ёки касб касаллигига чалинган ходимлар ижтимоий Химоя Цилинади. Бу йуналишда изчил халЦаро Хамкорлик амалга оширилади [1,2].

ТаХлиллар шуни курсатмоЦдаки, корхоналарда содир булаётган ишлаб чиЦариш билан боFлиЦ бахтсиз Ходисаларнинг келиб чиЦиш сабабларидан бири ходимларнинг меХнатни муХофаза Цилиш талабларига ва хавфсизлик техникаси Цоидаларига риоя этмаслигидир. Баъзан иш берувчи томонидан ходимларнинг иш ваЦти ва дам олиш ваЦтини белгилашда, уларни хизмат сафарларига юборишда хавфсизлик талаблари бузилиш Холатлари Хам учраб туради[1].

Ушбу Холатларни бартараф этиш маЦсадида Цонунда иш берувчилар ва ходимлар томонидан меХнатни муХофаза Цилиш талабларига риоя этиш буйича масъулият оширилди. Бу борада иш берувчилар ва ходимларнинг ХуЦуЦ ва мажбуриятлари белгиланди. Ходим Цулай ва хавфсиз иш урнига эга булиш ХуЦуЦига эга. МеХнат шароити туFрисида, шу жумладан, касб касалликлари ва бошЦа касалликларга чалиниш эХтимоли мавжудлиги, шу муносабат билан узига берилиши лозим бўлган имтиёзлар ва компенсациялар, шахсий Химоя воситалари ва жамоавий

Химоя воситалари ХаЦидаги ахборотларни иш берувчидан олиши зарур. Ходимлар ишлаб чиЦаришдаги бахтсиз Ходисалар ва касб касалликларидан Цонун Хужжатларида белгиланган тартибда давлат томонидан мажбурий ижтимоий суГурта Цилинади. Тиббий тавсияларга мувофиЦ навбатдан ташЦари тиббий курикдан утади, ушбу тиббий курикдан утиш ваЦтида унинг иш жойи (лавозими) ва иш ХаЦи саЦланади.

Эндиликда ташкилотларда меХнатни муХофаза Цилиш хизматлари ташкил этилади. Ишлаб чиЦариш фаолиятини амалга оширувчи, ходимларининг сони эллик киши ва ундан ортиЦ булган Хар бир ташкилотда меХнатни муХофаза Цилиш талабларига риоя этилишини таъминлаш, уларнинг бажарилиши устидан назоратни амалга ошириш маЦсадида меХнатни муХофаза Цилиш хизмати ташкил этилади ёки меХнатни муХофаза Цилиш буйича тегишли тайёргарликка эга булган мутахассис лавозими жорий этилади. Элликта ва ундан ортиЦ транспорт воситаси мавжуд булган ташкилотда йул Харакати хавфсизлиги хизмати Хам ташкил этилади ёки йул Харакати хавфсизлиги буйича мутахассис лавозими жорий этилади.

МеХнатни муХофаза Цилиш ва меХнат хавфсизлигини таъминлаш, ходимлар учун хавфсиз, экологик тоза иш шароитларини яратиш, иш уринларини асбоб-ускуналарнинг жароХатлаш хавфлилиги юзасидан аттестациядан утказиш, ходимларни даврий ва ваЦти-ваЦти билан тиббий курикдан утказиш, меХнат муХофазаси устидан жамоатчилик назоратини кучайтириш каби долзарб вазифалар Хар бир иш берувчилар ва касаба уюшмаларининг энг муХим йуналишлардан бири Хисобланади.

Ишлаб чиЦариш корхоналарида фаолиятга таъсир Цилувчи хавфли омиларини урганиш ва баХолашда “Хавфли ишлаб чиЦариш объектларида хавфлилик даражасини таХлил Цилиш буйича услубий курсатмалари” га асосан амалга оширилади [3].

Хавф тахлилини утказиш жараёни Куйидаги асосий босЦичларни уз ичига олади:

ишларни режалаштириш ва ташкил этиш;

хавф-хатарларни идентификациялаш;

хавфни баХолаш;

хавфни камайтириш бўйича тавсиялар ишлаб чиЦиш.

Хавф тахлили сифатини таъминлаш учун хавфли ишлаб чиЦариш объектларида аварияларнинг юзага келиши ва ривожланиши Цонуниятларига доир билимлардан фойдаланиш лозим. Агар ухшаш хавфли ишлаб чиЦариш объекти ёки хавфли ишлаб чиЦариш объектида фойдаланиладиган ухшаш техник Курилмалар учун хавф тахлили натижалари мавжуд булса, улардан дастлабки маълумот сифатида фойдаланиш мумкин. Лекин бунда объектлар ва жараёнлар бир-бирига айнан ухшашлиги, мавжуд фарцлар эса тахлил натижаларига сезиларли таъсир Килмаслиги курсатилиши лозим[3].

Хавф тахлилининг маКсад ва вазифалари хавфли ишлаб чиКариш фаолияти объектининг турли босКичларида фарК Килиши ва аниКлаштирилиши мумкин.

  • а)    хавфли ишлаб чиЦариш объектини жойлаштириш ( инвестицияларни асослаш ёки лойи ҳ аолди ишларини бажариш ) ёки лойихалаш босКичида хавф тахлилининг маКсади, одатда, Куйидагиларни уз ичига олади:

хавф-хатарларни аниКлаш ва шикастловчи авария омилларининг ходимларга, ахолига ва атроф-мухитга таъсирини хисобга олган холда хавфни мицдорий априор бахолаш;

таклиф этилган Карорларнинг маКбуллигини тахлил Килиш ва жойнинг хусусиятлари, бошКа объектларнинг жойлашиши ва иКтисодий самарадорликни хисобга олган холда хавфли ишлаб чиКариш объектини[4], фойдаланиладиган техник Курилмаларни, хавфли ишлаб чиКариш объекти бино ва иншоотларини жойлаштиришнинг оптимал вариантларини танлашда натижаларнинг хисобга олинишини таъминлаш;

йуриКномалар, технологик регламент ва хавфли ишлаб чиКариш объектидаги аварияларни локаллаштириш режаларини ишлаб чиКиш учун маълумотлар билан таъминлаш;

хавфли ишлаб чиКариш объектини жойлаштириш ёки техник ечимлар буйича муКобил таклифларни бахолаш.

  • б)    Хавфли ишлаб чиКариш объектини фойдаланишга киритиш (фойдаланишдан чи ц ариш ) босЦичида Куйидагилар хавф тахлилининг маКсади булиши мумкин:

хавф-хатарларни аниКлаш ва авария оКибатларини бахолаш, хавфли ишлаб чиКариш объектининг олдинги фаолият босКичларида хавфга берилган бахоларни аниКлаштириш;

фойдаланиш шароитларининг саноат хавфсизлиги талабларига мувофиКлигини текшириш, фойдаланишга киритиш (фойдаланишдан чицариш) буйича йуриКномалар ишлаб чиКиш ва уларни аниКлаштириш.

  • в)    Хавфли ишлаб чиКариш объектидан фойдаланиш ёки уни реконструкция К, илиш босЦичида Цуйидагилар хавф тахлилининг маКсади булиши мумкин:

фойдаланиш шароитларининг саноат хавфсизлиги талабларига мувофиКлигини текшириш;

асосий хавф-хатарлар туFрисидаги маълумотларни аниКлаштириш (шу жумладан саноат хавфсизлигини декларациялашда);

назорат органлари фаолиятини ташкил этиш бўйича тавсиялар ишлаб чиКиш;

фойдаланиш ва техник хизмат курсатиш буйича йуриКномаларни, хавфли ишлаб чиКариш объектидаги аварияларни локаллаштириш режаларини такомиллаштириш;

ташкилий тузилмалар, амалий иш усуллари ва техник хизмат курсатишдаги ўзгаришларнинг саноат хавфсизлигини бошЦариш тизимини такомиллаштиришга нисбатан самарасини баХолаш.

Мехнат    жараёнидаги    хавф тахлилини утказишда Цуйидаги асосий усулларнинг      ЦисЦача      тавсифи берилган[3,5,6].

  • 1.    « Текширув вара қ аси » ва « Агар , нима бўлади? » усуллари ёки уларнинг    комбинацияси    объектдан

  • 2.    «Бузилиш тури ва оЦибатлари тахлили» (БТОТ) куриб чиЦилаётган техник тизим хавфининг сифатий тахлили учун Цулланилади. Ушбу усулнинг муХим жиХати шундаки, бунда Хар бир аппарат (Цурилма, блок, буюм) ёки тизим (элемент)нинг таркибий Цисми у Цандай носоз холга келганлиги (бузилиш тури ва сабаби) ва бузилиш техник тизимга Цандай таъсир курсатиши буйича куриб чиЦилади.

фойдаланиш шароитлари ёки лойи^анинг саноат      хавфсизлиги      талабларига мувофиЦлигини урганишга асосланган хавф-хатарларни сифатий бахолаш усуллари гуруХ,ига киради.

Хавфли    ишлаб    чиЦариш объектининг     саноат     хавфсизлиги талабларига мувофиЦлиги туРрисидаги савол ва жавоблар хамда уларни таъминлашга доир курсатмалар текширув    вараЦасининг натижаси Хисобланади. Текширув вараЦаси «Агар....., нима булади?» усулидан дастлабки маълумотларни      ва      хавфсизлик

Цоидаларининг бузилишлари оЦибатлари туFрисида натижаларни купроЦ таЦдим этилиши билан фарЦ Цилади[6,7].

Бу усуллар анча содда (айниЦса уларни тахлилни утказиш ва натижаларни таЦдим этишни енгиллаштирувчи ёрдамчи шакллар, бир хиллаштирилган бланкалар билан таъминлашда), куп мехнат талаб Цилмайди (натижалар битта мутахассис томонидан бир кун ичида олиниши мумкин) ва таниш технологияли объектлар хавфсизлигини текширишда самарали хисобланади.

мисол сифатида бузилишларнинг содир булиш эхтимоли ва оЦибатларининг оРирлик даражаси буйича критиклик курсаткичлари (индекслари) ва мезонлари мавжуд (1 -жадвалг а Царанг). ТаХлил учун бузилишлар зарар етказиши мумкин булган туртта гуруХ ажратилган: ходимлар, ахоли, мулк (ускуналар, иншоотлар, бинолар, маХсулот ва Х.), атроф-муХит.

1-жадвалда мезонларнинг Цуйидаги вариантлари Цулланилган:

оЦибатларнинг оFирлик даражаси буйича бузилиш мезонлари:

Халокатга олиб келувчи бузилиш — инсонларнинг ўлимига, мулкка жиддий зиён етишига олиб келади, атроф-муХитга урнини тулдириб булмайдиган зарар етказади, критик (нокритик) бузилиш — инсонларнинг Хаётига хавф туFдиради (хавф туРдирмайди), мулкка, атроф-муХитга жиддий зарар етказади (зарар етказмайди), унча катта булмаган оЦибатларга олиб келувчи бузилиш — оЦибатларига кура юЦорида санаб утилган учта тоифанинг Хеч бирига тааллуЦли булмаган бузилиш.

Бузилишларнинг тоифалари (критиклиги):

«А» — миЦдорий хавф таХлили утказилиши шарт ёки махсус хавфсизликни таъминлаш чоралари талаб этилади;

«В» — миЦдорий хавф таХДили утказилиши маЦсадга мувофиЦ ёки муайян хавфсизлик чоралари Цабул Цилиниши талаб этилади;

«С» — сифатий хавф тахлили утказилиши ёки баъзи хавфсизлик чоралари Цабул Цилиниши тавсия этилади;

«Д» — таХлил ва махсус (Цушимча) хавфсизлик чоралари Цабул Цилиниши талаб этилмайди.

БТОТ, БТОКТ усуллари, одатда, мураккаб техник тизимлар лойиХалари ёки техник ечимларни таХлил Цилиш учун Цулланилади. 3 — 7 кишидан ташкил топган турли ихтисосдаги мутахассислар (масалан, технология, кимёвий жараёнлар буйича мутахассис, муХандис-механик) гуруХи томонидан бир неча кун, Хафта мобайнида бажарилади.

«Содир бўлиш э ҳ тимоли- о қ ибатларнинг о ғ ирлик даражаси» матрицаси

1 -жадвал

Бузилишнинг юзага келиш частотаси

1 йил

Бузилиш о Ц ибатларининг o F upAuk даражаси

ҳ алокатга олиб келувчи бузилиш

критик бузилиш

нокритик бузилиш

унча катта бўлмаган о қ ибатларга олиб келувчи бузилиш

Тез-тез содир буладиган бузилиш

> 1

А

А

А

C

Эхтимол бузилиш

1 —10-2

А

А

В

C

Содир бўлиши мумкин булган бузилиш

10-2 — 10-4

А

В

В

C

Кам содир бўладиган бузилиш

10-4 — 10-6

А

В

С

Д

Содир бўлиши эхтимолдан йироЦ бузилиш

<10-6

В

С

С

Д

Хавфнинг миЦдорий тахлил усуллари, одатда, бир нечта хавф курсаткичларини хисоблаш орЦали амалга оширилади ва юЦорида курсатилган усулларнинг бир ёки бир нечтасини уз ичига олиши (ёки уларнинг натижаларидан фойдаланилиши) мумкин[4,8]. МиЦдорий тахлил утказишда юЦори малакали бажарувчилар, ускунанинг авариявийлиги, ишончлилиги буйича катта ^ажмда маълумотлар, экспертиза ишларини бажарилиши, атроф-муХитнинг узига хос жиХатлари, об-хаво шароитлари, одамларнинг хавфли Худудларда булиш ваЦти ва бошЦа омилларни Хисобга олиш талаб этилади [4,9,10].

Хавфнинг миЦдорий тахлили турли хавф-хатарларни ягона курсаткичлар буйича бахолаш ва таЦЦослаш имконини беради. Ушбу усул Цуйидаги холларда юЦори самара беради:

  • ха вфли ишлаб чиЦариш объектини лойиХалаш ва жойлаштириш босЦичида;

  • ха вфсизлик чораларини асослаш ва оптималлаштиришда;

  • би р турдаги техник Цурилмалар (масалан, магистраль Цувур утказгичлар)га эга хавфли ишлаб чиЦариш объектларида йирик авариялар хавфини бахолашда;

  • 6.    Турли фаолият турлари ва хавфли ишлаб чиЦариш объектининг фаолият босЦичлари учун хавф тахлили усулларини танлашга доир тавсиялар Цуйида (2-жадвал га Царанг) келтирилган.

инсонлар, мулк ва атроф-мухит учун аварияларнинг хавфини комплекс бахолашда.

2-жадвалда Цуйидаги белгилар Цулланилган:

  • «0 » — энг мос келмайдиган тахлил усули;

  • «+ » — тавсия этиладиган усул;

«++» — энг мос келадиган усул.

Усуллар алоХида-алоХида ёки бир-бирига Цушимча равишда Цулланилиши, чунончи сифатий таХлил усуллари миЦдорий хавф мезонларини (асосан, эксперт баХолари буйича, масалан, «содир булиш эхтимоли - оЦибатларнинг оFирлик даражаси» матрицасидан фойдаланган холда)

Хам уз ичига олиши мумкин. Хавфнинг тулиЦ миЦдорий таХ,лилида хавфларнинг сифатий таХлил натижаларидан имкон Цадар фойдаланилиши керак.

2-жадвал

Усул

Фаолият тури

Жойлаштириш (лойи ҳ а олди ишлар)

Лойи ҳ ала ш

Фойдаланишга киритиш /фойдаланишдан чи ^ ариш

Фойдалан

иш

Реконстру кция

«Агар...., нима булади?» таХлили

0

+

+ +

++

+

Текширув вараЦаси усули

0

+

+

++

+

Хавф-хатар ва ишлаш имконияти таХлили

0

++

+

+

++

Бузилиш турлари ва оЦибатлар таХлили

0

++

+

+

++

Бузилишлар ва Ходисалар дарахти таХлили

0

++

+

+

++

миЦдорий хавф таХлили

++

++

0

+

++

Хавф та ҳ лили усулларини танлашга доир тавсиялар

Авариялар хавфини Хар томонлама баХолаш аварияларни юзага келиш сабаблари (техник Цурилмаларнинг бузилиши, ходимларнинг хатолари, ташЦи таъсирлар) ва уларнинг ривожланиш шароитлари, ишлаб чиЦариш ходимлари ва аХолининг шикастланиши, фойдаланувчи ташкилот мулкига ва учинчи шахсларга, атроф-муХитга етказиладиган зарар таХлилига асосланади. «Улчанадиган» катталик туFрисида гап бораётганлигини таъкидлаш учун хавф даражаси тушунчаси ишлатилади. Фойдаланиш жараёни куплаб хавф-хатарлар билан боглиЦ булган хавфли ишлаб чиЦариш объектида авариялар хавфи даражаси тегишли хавф курсаткичларини Хисобга олиш асосида аниЦланади. Умумий Холатда хавф курсаткичлари куриб чиЦилаётган кунгилсиз Ходисалар оЦибатларининг эХтимоли (ёки частотаси) ва оFирлик даражаси мажмуи (комбинацияси) куринишида ифодаланади.

Хулоса. ЮЦоридаги хавфларни таХлил Цилиш усулларидан келиб чиЦЦан холда ишлаб чиЦаришдаги хавфли омилларни камайтириш ва ходимларнинг меХнатини муХофаза Цилиш буйича Цуйидаги тавсияларни бериш мумкин:

  • 1.    МеХнатни муХофаза Цилиш ва меХнат хавфсизлигини таъминлаш, ходимлар учун хавфсиз, экологик тоза иш шароитларини яратиш, иш уринларини асбоб-ускуналарнинг жароХатлаш хавфлилиги юзасидан аттестациядан утказишга жиддий эътиборни Царатиш.

  • 2.    Корхона ва ташкилотларда меХнат унумдорлигининг ошишига, ишлаб чиЦаришдаги бахтсиз Ходисалар Хамда касб касалликларига чалинишларнинг олдини олиш буйича ташкилий, техник ва санитар-гигиеник табдирлар ишлаб чиЦиш.

  • 3.    МеХнат муХофазасини бошЦариш тизимини янада такомиллаштириш, уни самарали йулга Цуйиш, яъни касбга оид

  • 4.    Хавфнинг объект ва  яқин      ҳисобга олиш.

хавф-хатарни баҳолаш тизимини йўлга     ифодаловчи   бошқа комплекс хавф

Цуйиш.                                     курсаткичи потенциал ^ удудий хавфни

атрофдаги ҳудуд бўйича тақсимланишини

АДАБИЁТЛАР:

  • 1.    Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида” Қонунининг янги таҳрири. 2016 йилнинг 22 сентабрь

  • 2. «Ўзбекистон республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида», Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли Фармони //«Халқ сўзи» газетаси 2017 йил 8 февраль 28 (6722)-сон.

  • 3.    Хавфли ишлаб чиқариш объектларида хавфлилик даражасини таҳлил қилиш бўйича услубий кўрсатмалар . «САНОАТКОНТЕХНАЗОРАТ» давлат инспекцияси бошлиғининг 2009 йилдаги 158-сонли буйруғи .

  • 4.    Narziev S. et al. Theoretical analysis of the causes of injury in sports activities and their reduction measures //Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems. – 2020. – Т. 12. – №. S2. – С. 166-170.

  • 5.    Shovkiddin N. et al. Problems Of Ensuring The Safety Of Sports Activities And Reducing Injuries //Journal of Critical Reviews. – 2020. – Т. 7. – №. 11. – С. 428-432.

  • 6.    Sulaymonovich S. S., Murtozayevich N. S. Studying and accounting sports injuries //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. – 2020. – Т. 10. – №. 7. – С. 759-763.

  • 7.    Shovqiddin N. et al. Prevention Of Sport Injuries //Solid State Technology. – 2020. – Т. 63. – №. 6. – С. 11868-11875.

  • 8.    Shovkiddin Narziev, Sunnatilla Sulaimanov. To the investigation of the tension of the intercracked ligaments knee joint //International Journal of Research Available at https: Volume 06 Issue 01 January 2019. 731-735 page.

  • 9.    Sulaimanovich S. S., Murtozaevich H. S. Causes and Prevention of Athlete Injuries During Training Sessions and Competitions //JournalNX. – С. 325-329.

  • 10.    Murtozaevich N. S., Pirmkulovich B. Z., Safarovich M. B. Radiation Situation Assessment And Safety Measures //JournalNX. – С. 320-324.

Список литературы Меҳнат жараёнида хавфларни ўрганиш ва таҳлил қилиш методлари

  • Ўзбекистон Республикасининг "Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида" Қонунининг янги таҳрири. 2016 йилнинг 22 сентабрь.
  • 2."Ўзбекистон республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида", Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли Фармони //"Халқ сўзи" газетаси 2017 йил 8 февраль 28 (6722)-сон.
  • Хавфли ишлаб чиқариш объектларида хавфлилик даражасини таҳлил қилиш бўйича услубий кўрсатмалар. "САНОАТКОНТЕХНАЗОРАТ" давлат инспекцияси бошлиғининг 2009 йилдаги 158-сонли буйруғи.
  • Narziev S. et al. Theoretical analysis of the causes of injury in sports activities and their reduction measures //Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems. - 2020. - Т. 12. - №. S2. - С. 166-170.
  • Shovkiddin N. et al. Problems Of Ensuring The Safety Of Sports Activities And Reducing Injuries //Journal of Critical Reviews. - 2020. - Т. 7. - №. 11. - С. 428-432.
  • Sulaymonovich S. S., Murtozayevich N. S. Studying and accounting sports injuries //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 7. - С. 759-763.
  • Shovqiddin N. et al. Prevention Of Sport Injuries //Solid State Technology. - 2020. - Т. 63. - №. 6. - С. 11868-11875.
  • Shovkiddin Narziev, Sunnatilla Sulaimanov. To the investigation of the tension of the inter-cracked ligaments knee joint //International Journal of Research Available at https: Volume 06 Issue 01 January 2019. 731-735 page.
  • Sulaimanovich S. S., Murtozaevich H. S. Causes and Prevention of Athlete Injuries During Training Sessions and Competitions //JournalNX. - С. 325-329.
  • Murtozaevich N. S., Pirmkulovich B. Z., Safarovich M. B. Radiation Situation Assessment And Safety Measures //JournalNX. - С. 320-324.
Еще
Статья научная