Пахта чигити ва соя уруғини бир вақтда экувчи комбинациялашган сеялка секциясининг конструкциясини ишлаб чиқиш

Автор: Худойбердиев Толиб Солиевич, Болтабоев Баходир Рзиевич, Турсунов Баходир Насибович, Йлдошев Рахижон Рафужон Ли, Маматов И.Х.

Журнал: Life Sciences and Agriculture.

Рубрика: Агротехника

Статья в выпуске: 1 (5), 2021 года.

Бесплатный доступ

Xозирги кунда пахта чигити билан соя уруғини бир вақтда ёнма-ён экиб парваришлашнинг янги технологиясини амалга ошириш учун уруғларни экиш схемаларини танлаш хамда уларни аротехник талабларга биноан экиш учун техник воситаси мавжуд эмас. Мақолада, ушбу муаммони хал қилиш мақсадида, пахта чигити ва соя уруғини бирданига экиб кетиши учун “суйри” шаклли эккич ўрнатилган комбинациялашган сеялканинг схемасини ва тажриба нусхасини ишлаб чиқиш бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижалари келтирилган. Синовлар ижобий натижаларини хамда ишлаб чиқилган комбинациялашган сеялканинг тузилиши соддалигини хисобга олиб, ушбу сеялкани фермерларга тавсия этиш мумкинлиги аниқланди.

Еще

Пахта чигити, соя уруғи, уруғларни биргаликда экиш технологияси, экиш схемалари, “суйри” шаклли эккич, сеялка секцияси, сирпанчиқ, параллелограмм механизми, дискли миқдорлагич, уруғ ўтказгич, бункер

Короткий адрес: https://sciup.org/14125802

IDR: 14125802   |   DOI: 10.24411/2181-0761/2021-10007

Текст научной статьи Пахта чигити ва соя уруғини бир вақтда экувчи комбинациялашган сеялка секциясининг конструкциясини ишлаб чиқиш

Хозирги кунда, Ўзбекистон пахтачилиги соҳасида пахта чигити билан соя yрyFини бир вацтда ёнма-ён экиб парваришлашнинг янги технологиясини яратиш устида кенг кўламда илмий тадқиқот ишлари олиб борилмоқда. Бу ишларнинг вазифаси этиб, соя ўсимлигини қисқа даврда пишиб етилувчи навларини аниқлаш, Хар бир тупларини эгаллаган хажми, туза тупларига нисбатан баландлиги ва суғориш режимларини ўрганиб, уруғларни бир вақтда экиш схемаларини танлаш хамда уларни аротехник талабларга биноан экиш учун техник воситасини ишлаб чициш каби муаммоларни хал цилиш белгиланган.

Ишлаб чицариладиган техник восита пахта чигити билан соя уруғини бир вақтда хар ҳил схемаларда экувчи ва белгиланган схемага экиш нормасини мослаштириш мумкин бўлган комбинациялашган сеялка бўлиши керак.

Бунинг учун, мавжуд сабзавот-полиз экинларини, дон, маккажўхори ва пахта чигитини экувчи сеялкаларининг конструкциялари пахта чигити ва соя уруғини бир вақтда белгиланган схемада экишга мослаштириш нуқтаи назаридан тахдил цилинди.

Сабзавот-полиз экинлари ypyFUHu экувчи сеялкалардан СОН-2,8А, бир йула уFитлаб кетувчи СКОН-4,2 ва СО-4,2 сеялкалари [1,2,3] хамда Фиунд Дриллинг (Буюк Британия) сеялкалари, “АМАЗОНЕ” ва “Лемкен” фирмаларининг сеялкалари [4,5,6] ўрганилди ва конструкциялари таҳлил қилинди. Шунингдек, дон уруғини экувчи сеялкалардан бyFдой yрyFини экувчи С33,6, макка yрyFини экувчи СТВ-8К, цизилча yрyFини экувчи СТВ-6 ва унинг модификациялари ва Белорусияда ишлаб чицарилган С-9, СПП-9 ва пахта чигитини 6-ти цаторли цилиб экувчи СПТ-6АТ [7,8], хамда “Elex Coil” фирмасининг “Терминатор”, “John Deere”

фирмасининг 455-моделларининг [9] конструкциялари хам урганилди.

Тахлиллар натижасида, ўрганилган сеялкаларнинг конструкциялари пахта чигити ва соя уруғини ёки икки хил уруғларни бир вақтнинг ўзида белгиланган схемалар бўйича қаторлаб экишга ёки уларни мослаштиришнинг имкони йўқ эканлиги аницланди.

Бу вазифани бажариш учун биринчи навбатда сеялкаларнинг асосий қисми бўлган эккичларни танлашда уларни конструкциясига маълум ўзгартиришлар киритиш зарур булади. Улар кичик габарит улчовларга эга бўлиб икки хил уруғларни экиб кетиши учун бир-биридан 8...10 см масофада жойланиши керак.

Маълумки, экинларнинг уруғларини экиш учун амалиётда хар хил турдаги эккичлардан фойдаланилмоқда [10]. Лекин, мавжуд эккичлар бир хил уруғларни экишга мўлжалланган бўлиб уларнинг габарит ўлчовлари хам катта. Шунинг учун, юқоридаги мезонларни хисобга олиб, пахта чигити ва соя уруғини бирданига экиб кетиши учун буғдой уруғини ғўза цатор ораларига экувчи "суйри” шаклли эккич [11,12,13,14,15] танланди. Бу эккич ёрғичсимонлар туркумига кириб, габарит ўлчамлари нисбатан кичик, шунинг учун битта сирпанчиқ остига бир неча эккичларни жойлаштириш мумкин булади.

Шундай эккичнинг конструкцияси, профессор Т.С.Худойбердиев рахбарлигида, ишлаб чиқилиб, унинг сирпанчиғи остига, бир биридан 8...10 см масофада учта эккич жойлаштирилди ( 1-расм ). Марказдаги эккич пахта чигитини, унинг икки томонидаги эккичлар эса соя уруғини экишга мўлжалланган. Ўрнатилган сирпанчиқ, параллелограмм механизми ёрдамида, эккичлар мажмуасини тупроқ юзасига ботириб туради.

1-расм. Пахта чигити ва соя уруFини бир вақтда экувчи эккичларнинг жойланиши .

а - эккичлар орасидаги масофа, (8...10 см); h

  • - экиш чукурлиги, (h=3...5 см);

1-сирпанчик, 2-пахта чигитини экувчи марказий эккич, 3-сояуруFини экувчи эккичлар, 4-тупрокни йунадтирувчидари, 5-параддедограмм механизми,         6- пружина.

Эккичларни бундай жойлашуви, соя уруғларини танланган экиш схемасига биноан пахта чигитининг икки томонига ёки бир томонига ҳам экилишига     имконият     беради.

Сеялканинг      битта      секцияси конструкциясининг умумий тузилиш схемаси ва ишлаб чиқилган тажриба нусхаси 2-расмда курсатилган.

2-расм

Пахта чигити ва соя уруFини бир вацтда ёнма-ён экувчи цомбинатциялашган сеялка секциясининг тузилиши (а) ва тажриба нусхаси (б).

/5

а б

1-оддинги таянч киддирак, 2-грядид, 3-эккичдарнинг параллелограмм механизми, 4-пружина, 5-сирпанчик, 6-эккичдар, 7-уругутказгич, 8-кетинги таянч етакчи Fиддирак, 9-зичдовчи Fадтак, 10-пружина, 11-^аракатни узатгич, 12-микдордагич, 13-бункер, 14-параддедограмм механизми, 15-рама.

Ушбу сеялка секциясининг асосий цисмларидан бири булган, бункер ичига жойлаштирилган ва ҳаракатни кетинги етакчи ғилдиракдан олувчи миқдорлагичлар ҳисобланади.

Миқдорлагичлар пахта чигити ва соя уруғи учун алоҳида вертикал ҳолда айланувчи дисклардан иборат бўлиб бир уцца жойлаштирилган ( 3-расм ).

3-расм. Пахта чигити ва соя уруFи миқдорлагичларининг ишлаш схемаси.

  • • — • - пахта чигити экилгануялар; ▲ — ▲ - сояуруFи экилган уялар.

1-эккичлар сирпанчиги, 2-эккичлар, 3-урур утказгич, 4-урурлар, 5-соя урурини ми^дорловчи диск, 6-пахта чигитини ми^дорловчи диск, 7-бункердаги соя уруги камераси, 8-бункердаги пахта чигити камераси, 9-пахта чигити экилган уялар, 10-соя уруги экилган уялар.

Бункердаги дискли миқдорлагичлар ёрдамида чигитларнинг ва соя уруғлари уяларнинг орасидаги масофани, танланган экиш схемасига биноан, узгартириш мумкин булади.

Ишлаб чиқилган экиш воситасининг лаборатория шароитида бирламчи синовлари, қабул қилинган барча схемалар бўйича уруғларни экиш имкониятига эгалини кўрсатди. Бунда:

  • -    агар соя уруғи пахта чигитининг икки ёнига қаторлаб экилса, унда бир

  • -    агар соя уруғи чигит қаторининг бир томонига экилиши керак бўлса, унда ўша қаторнинг соя миқдорлагичи ишлайди, иккинчисидан эса соя уруғи туширилмайди, яъни уруғ камерасига уруF солинмайди;

  • -    агар    уруғлар    уяларининг

орасидаги масофани ўзгартириш керак вақтнинг ўзида уччала миқдрлагичлар ишлайди;

бўлса, миқдорлагич дискидаги уруғлар учун ясалган ўйиқлар камайтирилади ёки купайтирилади;

  • -    агар соя уруғи пахта чигити экилган қаторларнинг ўртасига, яъни пуштасининг ўртасига экилиши керак бўлса, унда сеялканинг секцияси пуштада юрганда пахта чигити диски ва

соя уруғининг миқдорловчи битта диски (чап ёки ўнг) дан уруғ туширилмайди. Фақат битта соя миқдорлагичи ишлайди.

Шунингдек, экиш қаторларини кўпайтириш учун агрегатнинг рамасига керакли сонда секциялар ўрнатилади. Булардан ташқари, ишлаб чиқилган сеялка ёрдамида фақат пахта чигитини текис майдонларга экиш хам мумкин, бунинг учун, бункердаги соялар камерасига уруғлар солинмайди.

Хулосалар.

  • 1. Пахта чигити ва соя уруғини бир вақтнинг ўзида ёнма-ён экишнинг янги

  • 2. Экиш жараёнини амалга ошириш учун “суйри” шаклли эккичдан фойдаланиш мақсадга мувофиқлиги аниқланди.

  • 3. Пахта чигити ва соя уруғини бир вақтда танланган схемалар бўйича экиш учун ишлаб чиқилган комбинациялашган сеялканинг тузилиши соддалиги туфайли фермерларга тавсия этиш мумкин.

технологияси бўйича ишловчи сеялкалар мавжуд бўлмагани туфайли, ушбу вазифани бажарувчи сеялка ва уни эккичининг янги конструкциясини ишлаб чиқишга эришилди.

АДАБИЁТЛАР:

  • 1.  С.Д.Загудаев. Повышение качества посева семян лука, разработкой и применением

    высевающего аппарата сеялки // Автореферат дисс. канд. техн. наук. – Пенза. 2013 – 19 с.

  • 2.  С.И.Сочиев. Разработка и обоснование конструктивно – кинематических параметров

    сошника с роторно лопастным раскладчиком семян // Дисс. канд. техн. наук. – Пенза. 2005.

  • 3.    А.К.Нанаенков, А.А.Абрамов, Т.Г.Локтионов, Т.О.Орозалиев. Комплект рабочих частей к сеялке СКОН-4,2 для высева мелкосеменных овощных кулътур – Фрунзе. 1982.

  • 4.    В.П.Чичкин. Овощные сеялки и комбинированные сеялки – Кишинев. Штинака. 1984.

  • 5.    Проспект фирмы “LEMKEN”, машины посевные Euro Dill. 1999.

  • 6.    Проспект фирмы “Kverneland ACCORD PNEVMATIK”, сеялки – 2002.

  • 7.    Э.В.Заяц. Сельскохозяйственные машины. – Минск “ИВЦ          Минфина - 2016”.

  • 8.    Каталог технического обеспечения инновационных технологий для АПК Республики Беларусь – Минск – 2017.

  • 9.     www.agro.site.narod.ru. Интернет маълумотлари.

  • 10.    М.Шоумарова, Т.А.Абдуллаев. Қишлоқ хўжалик машиналари. – Тошкент. Ўқитувчи. 2002 – 424 б.

  • 11.    Т.С.Худойбердиев, А.К.Игамбердиев, А.А.Вохобов, А.А.Мирзаев // Фойдаои РУз №FAP 00721. Эккич. Расмий ахборотнома – №5 – 2012.

  • 12.    Т.С.Худойбердиев, А.К.Игамбердиев, А.А.Вохобов, А.А.Мирзаев // Фойдаои РУз №FAP 00702. Эккич. Расмий ахборотнома – №3 – 2012.

  • 13.    Т.С.Худойбердиев, А.А.Худоёров, Д.А.Абдуллаев, Ш.З.Хайдарова. Ғўза қатор ораларига дон уруғини экиш ва танланган эккичнинг параметрларини асослаш. // Ирригация ва мелиорация /- Тошкент – 2018 №4 – 52..57 б.

  • 14.    Т.С.Худойбердиев, Б.Р.Болтабоев, Б.А.Турсунов, В.А.Калашников. Ғўза қатор оралари-га дон уруғини экувчи сеялка учун эккичларни танлаш. “Аграр соҳани истиқболли ривожлантиришда ресурс тежовчи инновацион технологиялардан самарали фойдаланиш”. Халқаро илмий-техник анжуман тўплами, 3-қисм, Андижон, 2019. 72...81 б.

  • 15.    Т.С.Худойбердиев, Б.Р.Болтабоев, Б.А.Турсунов, В.А.Калашников. “Суйри” шаклли эккичларнинг параметрларини асослаш. “Агросаноат мажмуаси учун фан, таълим ва инновациялар: муаммолар ва истиқболлар”. Халқаро илмий-амалий анжуман материаллари, 1-қисм. Тошкент. – 2019. 211...217 б.

Список литературы Пахта чигити ва соя уруғини бир вақтда экувчи комбинациялашган сеялка секциясининг конструкциясини ишлаб чиқиш

  • С.Д.Загудаев. Повышение качества посева семян лука, разработкой и применением высевающего аппарата сеялки // Автореферат дисс. канд. техн. наук. - Пенза. 2013 - 19 с.
  • С.И.Сочиев. Разработка и обоснование конструктивно - кинематических параметров сошника с роторно лопастным раскладчиком семян // Дисс. канд. техн. наук. - Пенза. 2005.
  • А.К.Нанаенков, А.А.Абрамов, Т.Г.Локтионов, Т.О.Орозалиев. Комплект рабочих частей к сеялке СКОН-4,2 для высева мелкосеменных овощных кулътур - Фрунзе. 1982.
  • В.П.Чичкин. Овощные сеялки и комбинированные сеялки - Кишинев. Штинака. 1984.
  • Проспект фирмы "LEMKEN", машины посевные Euro Dill. 1999.
Статья научная