Мактабгача ёшдаги аутизмга чалинган ва ривожланишида нусони бўлган болаларга таълим беришда турли тамойиллардан фойдаланиш усуллари

Автор: Осимова С.Т.

Журнал: Экономика и социум @ekonomika-socium

Рубрика: Современные науки и образование

Статья в выпуске: 3-1 (94), 2022 года.

Бесплатный доступ

Мақолада мактабгача ёшдаги аутизмга чалинган ва ривожланишида нуқсони бўлган болаларга таълим беришда турли тамойиллардан фойдаланиш усуллари ёритилган.

Махсус таълим дастурлари, махсус тамойиллар, коррекцион-педагогик таълим, таълим тарбия тамойиллари, аутизмга чалинган болалар

Короткий адрес: https://sciup.org/140292737

IDR: 140292737

Текст научной статьи Мактабгача ёшдаги аутизмга чалинган ва ривожланишида нусони бўлган болаларга таълим беришда турли тамойиллардан фойдаланиш усуллари

Кўп тармоқли ихтисослаштирилган мактабгача таълим ташкилотларида олиб бориладиган коррекцион-педагогик таълим алоҳида эхтиёжга муҳтож болаларни умумий ривожлантириш,   уларни ривожланишидаги мавжуд камчиликларини коррекциялаш ва мактаб таълимига тайёрлашга қаратилади.

^озирги кунда махсус таълим-тарбия жараёнининг мазмуни ва ташкилий шакллари махсус таълим дастурларида тулиц акс эттирилмаган. Умумий ривожлантирувчи ва коррекцион вазифаларни уЙFунликда амалга оширилиши эса мактабгача ёшдаги аутизмга чалинган ва ривожланишида нуцсони булган болаларнинг тулацонли ривожланишини таъминлаб, мактаб таълимига тайёрланишига ёрдам беради. Бунинг учун цуйидаги тамойилларга асосланиш мумкин:

  • - таълим тарбиянинг илмийлиги ва изчиллиги;

  • -    тушунарлилиги;

    -кургазмалилиги;

  • -    билим олишда фаоллик ва мустацил булишлик;

  • -    болаларнинг ёши ва алох,ида хусусиятларини цисобга олиш;

  • - таълимни х,аёт билан боглицлилиги.

Таълим тарбия тамойилларига асосланган х,олда таълимнинг мазмуни, методлари, ташкил этиш шакллари танланиб, унинг самарадорлигини оширишга йуналтирилади.

Мактабгача ёшдаги аутизмга чалинган ва ривожланишида нуцсони булган болаларнинг узига цос хусусиятларини, коррекцион-таълимнинг мазмунини цисобга олган цолда таълимнинг   махсус   тамойиллари   фарцланади.

(Н.И.Белова, Б. Д.Корсунская, Л.П.Носкова ва х.к.).1

  • 1.   Генетик   тамойил.   Мазкур тамойил аутизмга чалинган ва

  • 2.    Нутрий мулоцотни ривожлантириш тамойили . Болаларнинг нутци мулоцот   воситаси   сифатида   шакллантирилади.   Болаларнинг  нутци

  • 3.    Таълимнинг ривожлантирувчи   характерига эга булиши . Мазкур

  • 4.    Таълим-тарбиянинг коррекцион йўналтирилганлиги. Ушбу тамойил таълимнинг етакчи тамойилларидан бири булиб, коррекцион таълимнинг барча жабкаларини камраб олади. Болалар нуксонининг тузилиши ва мураккаблиги, уларнинг алокида хусусиятлари ва имкониятлари аникланиб, кар бир

    • 2 Выгоцкий Л.С. Вопросы детской психологии. - М.: СПБ. 1999.

  • 5.    Таълимни турли фаолиятлар давомида амалга ошириш тамойили. Боланинг психик ривожланиши турли фаолиятларда кечади. Фаолиятлар жараёнида бола борлиқни ўрганади, атроф муҳитда мўлжал олиш усулларини ўрганади, ижтимоий ҳаётни билиб олади, инсонлар муносабатларини ўзлаштириб боради. Психиканинг ривожланиши етакчи фаолият билан боғлиқ бўлади, фаолият давомида психик жараёнлар ва шахсий хусусиятлар шаклланади (А.Н.Леонтев). Илк ва мактабгача ёшдаги болаларнинг ривожланиши буюмли, ўйин, тасвирий, ижодий ва оддий меҳнат фаолияти билан боғлиқ ҳисобланади. Ушбу фаолият турларидан фойдаланиб таълим жараёнини якка тартибда амалга ошириш зарур.

ривожланишида    нуцсони булган болалар таълим-тарбиясида психик функцияларининг   ривожланиш   босцичларини,   психик   ривожланиш цонуниятларини, цамда сензитив даврларни цисобга олган х,олда самарали таълимни ташкил этишга ёрдам беради.

машгулотларда, кун давомида уларнинг амалий фаолият жараёнида шакллантирилади. Болаларда нутрий мулокот килиш эктиёжи тарбияланади, уз кохиш-истакларини сузли нутк воситасида баён этишга ургатиб борилади. Дастурда болалар эгаллаши лозим булган лугат бойлиги белгиланади. Ихтисослаштирилган мактабгача таълим ташкилотларида сузли нуткнинг уч шакли, яъни огзаки, ёзма ва дактил нутк кулланилади. Ёзма нутк укиш ва ёзиш жараёнида ишлатилади, дастлабки маълумотлар болаларга ёзма равишда(ёзувли карточкаларда) берилади. Суз таркиби ва тузилишини узлаштириш, укишни ургатиш жараёнини тезлаштириш, мулокотни осонлаштириш максадида ёрдамчи восита этиб дактил нуткдан фойдаланилади. ОFзаки нутк мактабгача таълимнинг якунида, машгулотларда асосий мулокот воситаси булиб колиши керак. Нуткий мулокотни ривожлантириш тамойили коррекцион-тарбиявий иш давомида руёбга чикарилади, дастур талабларида, айникса нутк устириш булимида уз аксини топади.

тамойил Л.С.Вигоцкийнинг "якин ривожланиш зонасини кисобга олиш" гоясига асосланади. Боланинг соглом вазифаларига асосланган колда, ёшига мос психик ривожланишни таъминлаш коррекцион ишнинг мазмуни кисобланади.  Ривожланишида  нуксони  булган ва аутизмга чалинган бола ривожланишининг узига кослиги,   айрим билимларни мустакил эгаллаб ололмаслиги, ота- оналар томонидан етарли эътибор берилмаётгани окибатида, боланинг психик ривожланиш савияси меъёрдан оркада колада. Мактабгача таълим ташкилотида боланинг барча имкониятларининг руёбга чикарилишига шарт-шароитлар яратилиши лозим. Педагоглар боланинг имкониятлари, "якин ривожланиш зонасини" аниклаб, унинг уйгун ривожланишини таъминлаши 2 лозим.

тарбияланувчига алоҳида дифференциал ёндашилади. Аутизмга чалинган ва ривожланишида нуқсони бўлган болалар ривожланишининг ўзига ҳослиги, нутқий ривожланишидаги етишмовчиликлар, диққат ва хотиранинг бузилиши ва мулоқотнинг чекланиши тизимли коррекцион ишнинг олиб борилишини талаб этади. Коррекцион таълимнинг мазмунига нутқ ўстириш, эшитиш қобилиятини ривожлантириш ва талаффузни шакллантириш каби махсус коррекцион йўналтирилган бўлимлар киритилади. Кун тартибида ҳар куни 2 соат алоҳида машғулотларга ажратилади.

Мактабгача ёшдаги ривожланишида нуқсони бўлган ва аутизмга чалинган болаларга юқоридаги тамойилларга асосланган ҳолда педагогик-коррекцион иш ташкил этилиши уларнинг когнитив билимларини оширишда, ҳулқ-атворидаги номутаносибликни бартараф этишда ва уларни мактабга тайёрлашда муҳим аҳамият касб этади.

Фойдаланган адабиётлар :

  • 1.    Л.Мўминова, Ш.Амирсаидова ва бошқалар  Махсус психология -Т.:

  • 2.    Выгоцкий Л.С. Вопросы детской психологии. – М.: СПБ. 1999.

  • 3.П.Пўлатова, Л.Нурмухамедова, Ш.Амирсаидова Махсус педагогика

    • -Т.: Фан ва технологиялар, 2014.

  • 4.    Зыкеев А.Г. Формирование и коррекция речевых навыков и умений

  • 5.    Коррекционное  обучение как основа личностного развития

  • 6. Autizm Brasil Sayt. uzanalytics.com

    "Экономика и социум" №3(94) 2022

Фан ва технологиялар ,2013.

в   употреблении   сложносочиненных   предлжений младьшими школьниками с нарушениями в развитии //Дефектология. -2005. - №3. – с. 67-

аномальных дошкольников / Под ред. Л.П.Носковой. – М.: Педагогика,

Список литературы Мактабгача ёшдаги аутизмга чалинган ва ривожланишида нусони бўлган болаларга таълим беришда турли тамойиллардан фойдаланиш усуллари

  • Л.Мўминова, Ш.Амирсаидова ва бошқалар Махсус психология -Т.: Фан ва технологиялар,2013.
  • Выгоцкий Л.С. Вопросы детской психологии. - М.: СПБ. 1999.3.П.Пўлатова, Л.Нурмухамедова, Ш.Амирсаидова Махсус педагогика -Т.: Фан ва технологиялар, 2014.
  • Зыкеев А.Г. Формирование и коррекция речевых навыков и умений в употреблении сложносочиненных предлжений младьшими школьниками с нарушениями в развитии //Дефектология. -2005. - №3. - с. 67-75.
  • Коррекционное обучение как основа личностного развития аномальных дошкольников / Под ред. Л.П.Носковой. - М.: Педагогика, 1999.
  • Autizm Brasil Sayt. uzanalytics.com.
Статья научная